Mitologia narodowa
Mitologia narodowa
jako wyznacznik tożsamości narodu i świadomości swoich korzeni
na lekcjach przedmiotów ojczystych
(na przykladzie znaku białego orła)
„Wszechmocny przywrócił Polakom
ich zwycięskie znaki”
(napis na tarczy Przemysła II)
1. Pojęcie mitu narodowego
- „ Mity to uproszczone przekonania, które nie muszą być oparte na faktach, ale zapewniają nam poczucie przynależności: dają nam świadomość początków, poczucie tożsamości i celu” – (Norman Davies; „Smok Wawelski nad Tamizą”)
-
Narody tworzą swoje mitologie, które żyją w nich po to, by mogły odczuć i przeżywać swoją kulturową tożsamość. Dzięki mitom naród może zakorzenić się w dziejach ze swoją własną odrębną historią, swoją własną tradycją przekazywaną z pokolenia na pokolenie. W czasie trudnym dla narodu to właśnie jego mitologia jest źródłem, z którego czerpie on siły do walki, dumę i poczucie godności.
-
Polacy stworzyli przez wieki swojej historii rozwinięty system wyobrażeń, dzięki którym zapewniali tożsamość swojej wspólnocie, system wartości w niej ceniony, moc zdolną chronić wspólnotę przed utratą jej terytorium, czy innych cenionych wartości, a także przekazywali wspólnocie prawa i prawdy uniwersalne.
2. Formy przekazu narodowych idei i koncepcji.
- symbole zwierzęce
- symbole roślinne
- symbole kosmiczne
- symbole artystyczne i rzemieślnicze
- symbole graficzne
- symboliczne koncepcje i idee
(Klasyfikacja za J. Tresidder: Symbole i ich znaczenie. (Symbols and their meannings)Warszawa 2001).
3. Znak orła białego jako symbol polskiej państwowości.
a. Orzeł w funkcji uniwersalnego symbolu.
- Orzeł to symbol w swej naturze jednoznaczny. Oznacza władzę na nad przestworzami i jest pradawnym symbolem solarnym związanym z ideą zmartwychwstania. W systemach antycznych można kojarzyć go z Feniksem – ptakiem powstającym z popiołów. Znane jest także wyobrażenie orłów krążących nad cesarskim stosem pogrzebowym. Orzeł staje się wykonawcą wyroku najwyższego bóstwa greckiego, Zeusa i z jego rozkazu wyrywa Prometeuszowi, przykutemu do skał Kaukazu, wątrobę, jako symbol kary za kradzież ognia.
- Motyw orła pojawia się także w Biblii – Psalm 103.5 Dawidowy:
„On Twoje dni nasyca dobrami:
Odnawia się mlodość twoja jak orła”,
a także w chrześcijańskiej rzeźbie, w symbolice chrztu i jako symbol Jana Ewangelisty.
b. Orzeł w funkcji dynastycznego znaku
-
W ikonografii zachodniej orzeł występuje często jako symbol twórczej energii słońca. Ten solarny kontekst zwierzęcy widzimy w mitologiach wielu narodów. Oprócz orła pojawia się łabędź – narodowy zwierzęcy symbol Duńczyków, kogut – narodowy symbol Francuzów, lew -symbol Brytyjczyków, jak i wiele innych zwierząt.
-
Oznacza moc, potęgę, majestat, siłę, panowanie, wielkość, wzniosłość, jasność, kreatywność, zwycięstwo. Zachodnie rycerstwo sięgało do motywu orła jako jednego ze swoich znaków identyfikacyjnych. Stąd częsta obecność orła na zachodnich herbach dynastycznych.
c. Orzeł w funkcji narodowego symbolu
-
Po pojawieniu się w Polsce herbów orzeł zostaje wprowadzony na heraldyczne tarcze. Następuje to po raz pierwszy w pierwszej połowie XIII w. na pieczęci księcia opolskiego Kazimierza I. Następnie wprowadzają go książęta śląscy, krakowscy, wielkopolscy, kujawscy. (Szerzej czyt.Kuczyński S. Orzeł Biały – herb Polski i znak Polaków. „Kwartalnik Polonicum” 2006 nr 1)
-
Orzeł polski był zawsze orłem białym w przeciwieństwie do czarnych i złotych orłów obcych znaków.
c. Orzeł w funkcji polskiego znaku państwowego.
- Funkcja ta pojawia się prawdopodobnie wraz z założeniem orłowi korony, czego dokonał książę wielkopolski, Przemysł II, podczas walki o koronę polską. Orzeł z koroną symbolizował jedność państwa i ciągłość królestwa.Odtąd w różnych wariantach i barwach i pojawiał się na ceremoniach i uroczystościach królewskich, państwowych, w sztuce i orderach zawsze w majestacie korony.
- Niezależnie od swoich rozlicznych manifestacji spełniał trzy podstawowe funkcje państwotwórcze: symbolizował państwo polskie, osobę władcy i wspólnotę Polaków.
- Orzeł utracił swoją niezależność po trzecim rozbiorze Polski i odtąd został zakazany na wiele długich lat. Jego biel zastąpiono czernią obcych mocarstw.
- Odzyskał swą biel, moc i majestat symbolizowany przez koronę w 1918 r. w już odrodzonej Rzeczpospolitej.
- Po II wojnie światowej stracił swą koronę, by po ponad 40. latach, dnia 29 grudnia 1989 r. zajaśnieć w niej na nowo.
4. Polskie orły bieliki
- W całej Unii Europejskiej orły mają się najlepiej właśnie w Polsce !!!.
- A w całej Europie jest ich więcej tylko w Norwegii.
- W Polsce zwiększyły swoją populację dzięki bardzo skutecznemu systemowi ochrony. Żyje tam i cieszy się wolnością ponad 700 orlich par.
- Ich waga dochodzi do 6 kg, mierzą około 95 cm a ich rozpiętość skrzydeł wynosi 250cm.
- „Widziałam orła cień…” – nad dużymi zbiornikami wodnymi i stromymi urwiskami morskimi krążą wolne orły…. w wolnym kraju.
W 2004r. doliczono się 50 tys. par bocianich w Polsce, co stanowi 1/4 światowej populacji bociana białego.