Historia

"My, wychodźcy w Danii apelujemy do Rządu Polskiego, a w szczególności do Ministerstwa Spraw Zagranicznych, aby nas otoczył opieką i raczył przyjść z pomocą, ponieważ grozi naszemu młodemu pokoleniu wynarodowienie"  -  tak zaczyna się rezolucja Rady Naczelnej Związku Robotników Polskich w Danii uchwalona w dniu 20 lutego 1927 roku,  a kierowana do Ministerstwa Spraw Zagranicznych w Polsce za pośrednictwem Poselstwa w Kopenhadze.

Polskie Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego wysyła do Kopenhagi nauczycielkę Zofię Dobrowolską, która wraz z działaczami ZRP przystapiła do organizacji szkół w Nakskov, Nykøbing, Kopenhadze i Nivå. Zofia Dobrowolska prowadzi nauczanie do 1932 roku.

Przybywa do Danii Paweł Wawrzyczny, następny nauczyciel języka polskiego, który organizuje polską szkołę w Haderslev, do której w końcu roku szkolnego uczęszcza już 51 uczniów.

Z udziałem nauczycieli Zofii Dobrowolskiej i ks. E. Smitza powstaje SMP - Stowarzyszenie Młodzieży Polskiej z Nakskov.

Kolejni nauczyciele, Maria Urbanowiczówna i Paweł Wawrzycznyprzejmują nauczanie  w Nakskov i Nykøbing. Od września 1928 roku działa 5 polskich szkół, w których uczy się 515 dzieci. Pracuje tam także przybyły z Polski nauczyciel Zygmunt Horowski. Szkoła w Nykøbing posiada własny budynek. W Kopenhadze rozpoczyna pracę nauczyciel z Polski Paweł Mania, który równocześnie organizuje drużyny ZHP w Kopenhadze i Nivå. Paweł Wawrzyczny patronuje SMP w Haderslev.

Powstaje SMP w Nykøbing, którego organizatorami i opiekunami są nauczyciele Józef Horowski, Paweł Wawrzyczny i Józef Mizgajski.

Pracę w Kopenhadze i Nivå podejmuje przybyła z Polski nauczycielka j. polskiego, Zofia Zawadzka, która przywozi do Danii wcześniejsze doświadczenia ze szkolnictwa polskiego w Belgii. Uczy w Kopenhadze, Nivå, Nykøbing F, Nakskov.

Przyjeżdża z Polski znający język duński nauczyciel Józef Mizgajski i podejmuje pracę w szkole polskiej w Nykøbing F. Uczy tam do sierpnia 1936 roku. Nauczycielka Zofia Zawadzka zostaje wybrana sekretarzem Rady Naczelnej Związku Robotników Polskich w Danii.

Opiekę nad SMP w Maribo obejmuje Paweł Wawrzyczny.

I Ogólny Zlot Młodzieży Polskiej w Danii Paweł Wawrzyczny przygotowuje czasopismo zlotowe. Sekretarzem Zlotu zostaje Zofia Zawadzka.

Ministerstwo Wyznań religijnych i Oświecenia Publicznego poleca zamknięcie trzech szkół i likwidację 2 etatów nauczycielskich a pozostałym pedagogom zmniejsza pobory. W zamian proponuje utworzenie trzymiesięcznych kursów języka polskiego.

Ministerstwo w piśmie do Poselstwa RP poleca wypłacanie poborów dla nauczycieli polskiego tylko do 1 kwietnia 1933 r. Po tej dacie muszą być zabezpieczone przez wychodźców. Decyzja ta wywołuje ogromne protesty wśród emigrantów a także monity polskiego Poselstwa, nie przekonanego o słuszności podjętej decyzji.

Przy Poselstwie RP zostaje utworzony  "Fundusz Szkolny" w celu utrzymania szkół polskich na Lolland - Falster.  Zarządy Okręgowe Związku Robotników Polskich w Nakskov, Maribo i Nykøbing opodatkowują się na ten cel. Również wszyscy pracownicy Poselstwa RP podejmują dobrowolne zobowiązania podatkowe i przekazują część swoich dochodów na rzecz Funduszu.

Od tego roku szkoła w Nakskov staje się głównym ośrodkiem oświaty polskij w Danii. W 1933 roku zostaje otwarty pierwszy Dom Polonii, gdzie mieści się szkoła. Na drugim miejscu sytuuje się szkoła polska w Nykøbing F.  W 1933 roku podejmuje tam pracę Zygmunt Piotrowski, nauczyciel z Maribo. Natomiast w Maribo zaczyna pracować Józef Mizgalski, nauczyciel z Polski.

Poselstwo RP w liście do Ministerstwa Wyznań... pisze: "Ofiarność członków tutejszej organizacji polskiej jest wykorzystana maksymalnie. Związki stale urządzają imprezy dochodowe i wykazują dużo ruchliwości, jednak z trudem mogą podołać ciężarom finansowym. W takich warunkach zobowiązanie wychodźctwa do pokrywania także poborów nauczycielskich jest bezwzględnie niemożliwe".

Rozpoczyna się pierwsza lekcja polskiego w Aalborg. prowadzi ją Waleria Gemborys, absolwentka polskiego Seminarium Nauczycielskiego.

Zlot Młodzieży Polskiej w Maribo.

Zostaje zlikwidowany kolejny etat nauczycielski. W tej sytuacji nauczyciel Józef Stankiewicz zostaje  przeniesiony z Nykøbing do Nakskov podczas gdy inny nauczyciel, Zygmunt Piotrowski, uczy po trzy dni w Maribo i Nykøbing F.oraz prowadzi kursy w Nysted i Gaedesby - Gedser. Od października zaczyna pracować w szkole w Nykøbing F. nauczyciel z Polski, Józef Łapiński. Źle znosi pobyt w Danii i po kilku miesiącach zostaje zastąpiony przez Alicję Pawlikowską, która zwalnia się na własną prośbę w lipcu 1935 roku. W 1934 roku pracę w szkole na rok podejmuje Paweł Wawrzyczny. Natomiast w Maribo rozpoczyna pracę Alicja Pawlikowska. W Kopenhadze podejmuje lekcje od 17 stycznia do kwietnia 1934 roku siostra Jarosława Iwaszkiewicza, Jadwiga Iwaszkiewicz, następnie  w Kopenhadze i Nivå Romana Heinzel.

Bolesław Rediger, pracownik Poselstwa RP rozpoczyna kurs języka polskiego dla dzieci i młodzieży w Kopenhadze.

W związku z trudną sytuacją w szkolnictwie polskim w Danii, pracę nauczycielską podejmuje w szkole w Nakskov, przybyła z Polski  Irena Janke, absolwentka polonistyki UJ, zainteresowana kulturą duńską. Pracuje przez cały rok za 125 koron miesięcznie.

Dzieło Ireny Janke kontynuuje kolejny nauczyciel z Polski, Seweryn Dublasiewicz, który wraz z żoną uczy przez cały rok w szkole w Nakskov. Oboje mają wcześniejsze doświadczenia z pracy oświatowej w belgijskim środowisku polonijnym.

W szkole w Maribo rozpoczyna nauczanie Zygmunt Piotrowski. Ministerstwo angażuje do pracy w Danii, poleconego przez ZHP, hm Władysława R. Godłowskiego, jednego z najwybitniejszych nauczycieli i działaczy harcerskich w Danii. Pełni on funkcję tzw. nauczyciela objazdowego. Współorganizuje ZHP i redaguje harcerski biuletyn.

"Światpol" i Wydział Żeński ZHP w Polsce pozytywnie opiniują podanie Marii Korzeniowskiej o zatrudnienie na stanowisku nauczycielki języka polskiego w Danii. Korzeniowska podejmuje pracę w szkole w Maribo i Nykøbing. Do Danii przyjeżdża z Polski nauczyciel, Adam R. Sokólski i podejmuje pracę w Nakskov i Græshave. Sokólski, wielki patriota, wybitny nauczyciel i organizator, podharcmistrz, dynamizuje życie oświatowe nie tylko w Nakskov, które staje się centralnym ośrodkiem edukacyjnym w Danii, ale także aktywizuje harcerstwo, prowadzi Koło Młodzieży. Zostaje redaktorem czasopisma "Polacy w Danii".

W 1940 wojska niemieckie zajmują Danię. Polscy nauczyciele: M. Korzeniowska - Godłowska, W. Godłowski, A. Sokólski i W. Gemborys pozostają wyłącznie na utrzymaniu ZPwD. Ich sytuacja materialna staje się wyjątkowo trudna. Od 1942 roku pewne środki asygnuje na pomoc dla nauczycieli rząd polski w Londynie. Mimo tak trudnej sytuacji szkoły polskie i organizacje młodzieżowe zostają utrzymane a nauczyciele angażują się w pracę na rzecz polskich uchodźców i wysiedleńców, współpracując z polskimi oficerami z Brytyjskiej Misji Wojskowej.

Adam Sokólski, pseudonim "Claus Jensen", na polecenie "Helgi" Romany Heltberg, lektorki języka polskiego na uniwersytecie w Kopenhadze, przystępuje do tworzenia tajnej organizacji polskiego ruchu oporu w Danii "Felicja". Wstępują do niej także Jego uczniowie. Organizują trasy przerzutowe dla polskich jeńców zbiegłych z niemieckich obozów, prowadzą rozpoznanie sił i ruchów wojsk wroga, nawiązują łączność z Londynem. W październiku 1943 roku Sokólski, ostrzeżony przez łącznika po serii aresztowań, przedostaje się do Szwecji. Po wojnie podejmuje usilne starania o ponowne podjęcie pracy nauczycielskiej w Danii. Pomimo starań organizacji polonijnych, Duńczycy odmawiają przyznania Sokólskiemu stałej wizy.

"...młodzi czekali i pracowali przez caly czas wojny w nadziei, że po zakończeniu działań wojennych dostaną nauczyciela lub kogoś, kto by mógł ich poprowadzić i ćwiczyć, ( ...)co polskiej młodzieży na obczyźnie koniecznie potrzebne"mówił na Walnym Zebraniu w listopadzie 1946 roku prezes ZPwD, F. Jakóbik. Trudną sytuację powojennej oświaty polonijnej warunkował nowy układ polityczny.Poselstwo w Kopenhadze nie zaakceptowało pp. Godłowskich jako nauczycieli a poprzez naciski finansowe i polityczne na działaczy ZPwDanii powodowało pośrednio osłabienie pracy oświatowej.

Przyjeżdża nauczyciel z Polski, Andrzej Jaśkiewicz i podejmuje pracę w Nakskov. Jest zatrudniony w Poselstwie jako kierownik oświatowy. Rodzice dzieci z Nykøbing odmawiają współpracy z nauczycielem. W czerwcu 1949 Jaśkiewicz wraca do kraju. Jan Kruszyński z ZPwD podejmuje próby zorganizowania kursu języka polskiego w okręgu kopenhaskim. W Odense uczy kilkoro dzieci s. Klara, pojawiają się okresowe kursy organizowane przy szkołach katolickich. Pogłębiający się rozdźwięk polityczny w Związku stopniowo deprecjonuje wartość nauki języka polskiego.

"...dzieci i modzież nie chcą uczęszczać na lekcje, a rodzice do tego również nie przywiązują żadnej wagi" - tak oto mówił o kursie języka polskiego prowadzonym przez siebie, rozgoryczony ksiądz J. Szymaszek w rozmowie z przedstawicielem "Towarzystwa Polonia". Był to rok 1956. Rozpadały się kolejno kursy prowadzone przez W. Strzeszewskiego, działacza ZPwD, Halinie Damm , słuchaczce tajnego UW nie udzielono zgody na nauczanie. W Ålborgu i rejonie zaczęła uczyć Krystyna Masalska, a w Maribo Janina Buch, obie absolwentki Korespondencyjnego Liceum Pedagogicznego w Polsce. W Kopenhadze ze względu na brak ludzi wykształconych ze specjalizacją nauczycielską podejmuje nauczanie języka polskiego tłumacz przysięgły Stanisław. R. de Summer - Brason. W różnych latach w Kopenhadze uczą Helena Rotapel, Danuta Knudsen.

Margareta Kępińska Jakobsen prowadzi kursy języka polskiego dla dorosłych na poziomie początkowym i średniozaawansowanym w Lyngby Taarbæk Aftenskole. Wśród słuchaczy są reprezentanci kilku pokoleń emigrantów polskich, a także rodowici Duńczycy. Od września 1973 na Lolland Falster zaczyna uczyć absolwentka pedagogiki Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Barbara Bohn - Jespersen. 

Parlament duński przyjmuje ustawę o nauczaniu języków ojczystych (modersmålsundervisning). Szerzej zagadnienie to jest omawiane w Menu pod tytułem "Języki ojczyste w Danii". W PMK w Kopenhadze prowadzą nauczanie języka polskiego, historii i geografii Polski dr W. Wojciechowski i siostry zakonne.

nauczanie języka polskiego w Studieskolen podejmuje Margareta Kępińska Jakobsen na kursach dla doroslych, na które uczęszczają nie tylko dzieci i wnuki, a nawet prawnuki emigrantów polskich, ale rownież rodowici Duńczycy zainteresowani kulturą, nauką i podróżami do Polski, także pracownicy naukowi Uniwersytetu Kopenhaskiego oraz małżonkowie i małżonki Polaków.

roku w ramach systemu nauczania języków ojczystych Maria Elżbieta Serafin i Roman Miedzianogóra organizują nauczanie języka polskiego. Początki nie są łatwe. Grupy rozpadają się po kilku tygodniach nauki. Stopniowo jednak zasięg nauczania powiększa się. Zaczynają pracę grupy  w Kopenhadze, Brøndby, Hørsholm, Bisherad, Nivå. W Århus kurs polskiego prowadzi były nauczyciel z Poznania, Piotr Padalak, a także lektorka języka polskiego, absolwentka UJ, Barbara Christiansen. W Odense nauczanie polskiej wymowy prowadzi ks. Władysław Zdunek.

Nauczanie języka polskiego dla dorosłych w Kopenhadze  przejmują w Studieskolen  Rena Klukowska, Juni Anrnfeld oraz Krystyna Ellehauge, która uczy języka polskiego jako obcego w tym największym kopenhaskim centrum językowym do chwili obecnej.

Powstaje Towarzystwo Krzewienia Oświaty Polskiej w Danii. Koordynatorem na Danię, a później Przewodniczącym zostaje Roman Miedzianogóra. Towarzystwo skupia nauczycieli i lektorów j. polskiego a także działaczy oświatowych.

• TKOP obchodzi w dn. 6-7 października jubileusz 10-lecia. Z tej okazji zostaje wygoszony referat jubileuszowy "Stan i perspektywy oświaty polskiej w Danii".
• Towarzystwo przyjmuje imię Adama Ryszarda Sokólskiego. Jego biografia zostaje przedstawiona w jubileuszowej prezentacji„ Rola etosu nauczyciela polonijnego w kształtowaniu więzi narodowych. Adam Sokólski – harcerz, nauczyciel, żołnierz Polski podziemnej.”przygotowanej przez Marię Małaśnicką Miedzianogórę.
• Z okazji jubileuszu TKOP gości pracowników naukowych IPN.  „Modele edukacyjne kształtowania pamięci narodowej młodego pokolenia Polaków” prezentuje Łukasz Michalski z IPN.
• Na zjeździe Federacji "Polonia" 17 listopada w Næstved zostaje przyjęta na wniosek TKOP uchwała, w której organizacje wchodzące w skład Federacji zobowiązują się do udzielania wszelkiej pomocy przy organizacji nauczania języka polskiego w Danii.

W ramach Towarzystwa rozpoczyna działalność Teatr Trzech Pokoleń prowadzony przez dr Marię Małaśnicką. Misją teatru jest łączenie kolejnych pokoleń polonijnych poprzez uczestnictwo w polskiej kulturze.

Powstaje strona internetowa TKOP w Danii www.edu-tractus.dk

Gościem TKOP na kursie dydaktycznym jest prof. Jan Miodek. Towarzystwo rozwija swe kontakty zagraniczne. Przyjeżdżają przedstawiciele organizacji nauczycielskich z Niemiec i Wielkiej Brytanii.

• TKOP jest współorganizatorem seminarium naukowego w Ratuszu Kopenhaskim „Za wolność Polski i Danii” w 65 rocznicę zakończenia II wojny światowej.
• Na kurs dydaktyczny „Korzenie i Skrzydła” przyjeżdżają do Kopenhagi  nauczyciele polscy z krajów nordyckich. Rodzi się idea zintegrowania polskich organizacji oświatowych w tych krajach – powstaje Nordycka Unia Oświaty Polonijnej.

TKOP w Danii jest gospodarzem pierwszej konferencji Nordyckiej Unii Oświaty Polonijnej „Od migracji do integracji” w październiku 2011 r. Na konferencji zostaje wypracowany ważny dokument ideowy – Deklaracja Kopenhaska.

Przy współpracy TKOP w Danii powstaje pod redakcją Danuty Kral- Leszczyńskiej ponad 70. stronicowy Raport NUOP „Stan Oświaty polonijnej w krajach nordyckich”.

TKOP przygotowuje w Kopenhadze kolejną konferencję nauczycieli polskich z krajów nordyckich ”Dwujęzyczność – droga do nauki języka polskiego za granicą”.