Echa duńskie w polskiej literaturze

Dzisiaj w menu salonika literackiego jedno danie klasyczne i jedno modernistyczne:

Impresje duńskie Jana Chryzostoma Paska

czyli

jak XVII – wieczny polski pamiętnikarz postrzegał Danię i Duńczyków.

„Lud (…) tam nadobny białogłowy gładkie i zbyt białe, stroją się pięknie, ale w drewnianych trzewikach chodzą wieskie i miesckie. Gdy po bruku w mieście idą, to taki czynią kołat, co nie słychać, kiedy człowiek do człowieka mówi; wyższego zaś stanu damy to takich zażywają trzewików jako i Polki.

A w afektach zaś nie takie powściągliwe jako Polki, bo lubo zarazu jakąś niezwyczajną pokazują wstydliwość, ale zaś za jednym posiedzeniem i przymowieniem kilku słów zbytecznie i zapamiętale zakochują się i pokryć tego nie umieją;

Wiwenda ich ucieszna bardzo, bo rzadko co ciepłego jedzą, ale na cały tydzień różne potrawy w kupie uwarzywszy, tak na zimno tego po kęsu zażywają, a często nawet kiedy młócą, bo tak tam białogłowa młóci cepami jako i chłop; ledwie nie za każdym snopa omłoceniu to posiędą na słomnie i wziąwszy chleba i masła, które zawsze z jaszczem stoi, to smarują i jedzą, to znowu wstaną i robią, i tak to często czynią a po kąsku.(…)

Ale kominy mają szerokie, przy których krzesełek stoi tak wiele, ile w domu osób; to się tak ogrzewają, posiadszy. Albo też dla lepszego izby zagrzania w środku izby jest rowek jako korytko; to go węglami napełniwszy, rozedmą z jednego końca i tak się to żarzy i ciepło czyni.”

(dla dociekliwych: jaszcz to wóz jednoosiowy)

Całkowicie odmienny kontekst wizyty wojsk Stefana Czarnieckiego w Danii odnajdujemy w wierszu Kazimiery Iłłakowiczówny, wybitnej poetki modernistycznej, sekretarki marszałka Piłsudzkiego. Nic dziwnego, wszak utwór Paska to XVII – wieczny pamiętnik aczkolwiek pisany po latach, a dzieło Iłły, jak nazywano Iłłakowiczównę, to czysto modernistyczny produkt. O ile proza Paska doskonale nadaje się na danie zasadnicze Menu literackiego, o tyle poezję Iłłakowiczówny polecamy na liryczną przystawkę.